افرادی که در دانشگاه‌های سراسری مقطع روزانه تحصیل کرده‌اند و می‌خواهند در داخل کشور کار و زندگی کنند ، نیازی به آزادسازی مدرک تحصیلی و دریافت اصل مدرک خود برای انجام فعالیت‌هایشان ندارند. این افراد تمام کارهایشان را می‌توانند با همان مدرک موقت حل کنند.
البته پسرها بعد از مشخص شدن وضعیت خدمت سربازیشان می‌توانند مدرک موقت خود را از دانشگاه تحویل بگیرند. بدین صورت که قبل از اعزام به خدمت سربازی با در دست داشتن برگه سبز خدمت یا در حین خدمت سربازی با داشتن گواهی اشتغال به خدمت از یگان خدمت برای دریافت مدرک موقت اقدام کنند. البته این موضوع در صورتی صادق است که کارت پایان خدمت نداشته و باید به خدمت سربازی بروند و صد البته هم همینطور.
برخی افراد به دلایل متعددی از جمله گرفتن ویزای تحصیلی، دریافت ویزای کاری و … خواستار مهاجرت به خارج از کشور هستند. برای خیلی از کشورها مانند آلمان، باید همان ابتدا قبل از دریافت ویزا و در مصاحبه سفارت تمام مدارک لازم را ارائه داد که مهمترینشان مدرک تحصیلی است. اینجاست که بحث آزادسازی مدرک تحصیلی مطرح می‌شود.
باید در ابتدا گفت که تمام این دردسرها فقط برای دانشجوهای دانشگاه‌های سراسری مقطع روزانه است و حتی دانشجویان مقطع شبانه مشکل آزادسازی مدرک تحصیلی ندارند. افرادی که از آموزش رایگان مقطع روزانه بهره‌مند شده‌اند ، متعهداند که به میزان ترم‌های تحصیلی مندرج در سنوات خود برای کشور خدمت کنند. البته این زمان برای افرادی که از شرایط مناطق ۲ و ۳ برای کنکور کارشناسی بهره برده‌اند به ترتیب ۲ و ۳ برابر است.
درباره لغو تعهد آموزش رایگان و معافیت تحصیلی برای اپلای با مراجعه بهذ هر لینک اطلاعات کاملی کسب کنید.
باید خاطر نشان کرد دانشجویان مناطق ۲ و ۳ که دارای رتبه کشوری بهتری از آخرین فرد قبولی منطقه ۱ در رشته و دانشگاه خود هستند با مراجعه به سازمان سنجش و دریافت تاییدیه، می‌توانند مدت خدمت را مانند دانشجویان منطقه ۱ به میزان تحصیل خود، کاهش دهند. برای مقاطع ارشد و دکتری شرایط مناطق حذف شده و تمام دانشجویان از یک شرایط بهره‌مند می‌شوند.
حال که نیاز به اصل مدرک تحصیلی شد، باید از راه‌های موجود برای آزادسازی مدرک بهره جُست. سه راه عمده برای آزادسازی مدرک تحصیلی موجود است. (البته باید ذکر کرد چند روش دیگر از جمله بازنشستگی، ازکارافتادگی نیز وجود دارد که عموماً متقاضیان با این روش‌ها مشکلی در آزاد سازی مدرک تحصیلی خود پیدا نمی‌کنند.) هر کدام از این راه‌ها محاسن و معایب خود را دارد.
تمام این مراحل زمانی برای پسرها قابل اجراست که وضعیت خدمتشان مشخص باشد. یعنی باید یا کارت پایان خدمت یا معافیت‌های موقت مثل معافیت تحصیلی داشته باشند. حال زمانی که تمام فعالیت‌های مبنی بر آزادکردن مدرک تحصیلی انجام شد، فرد متقاضی با در دست داشتن مدارک خود باید نخست در سامانه سجاد وزارت علوم به آدرس https://portal.saorg.ir ثبت نام کرده و درخواست لغو تعهد خود را ثبت کند.
زمانی که درخواست بررسی شده تایید می‌شود، می‌توان نامه لغو تعهد خدمت را پرینت گرفت و با آن نامه به دانشگاه مراجعه و برای دریافت مدرک تحصیلی اقدام کرد.
همچنین بخوانید: اپلای حین سربازی
این روش آسان‌ترین و سریع‌ترین روش آزاد سازی مدرک تحصیلی است ولی در عین حال پرهزینه‌ترین روش نیز محسوب می‌شود. در این روش با پرداخت کل مبلغ تعیین شده برای هر مقطع تحصیلی می‌توان مدرک تحصیلی خود را دریافت کرد.
این هزینه به سال ورود افراد، مقطع تحصیلی و تعداد ترم تحصیلیشان بستگی دارد. (البته ترم‌هایی که دانشجو مرخصی‌ای گرفته که در سنوات تحصیلی‌اش ذکر نشده، جزو ترم‌های تحصیلی محسوب نمی‌شود و نباید برایش هزینه‌ای پرداخت.) برای نمونه برای دانشجویان کارشناسی ورودی سال ۸۹ این مبلغ در حدود ترمی یک میلیون تومان بود. ( لازم به ذکر است که این مبلغ برای سال‌های ۸۹ به قبل بسیار کمتر از این بوده و در این سال با افزایش قیمت دهمراه بود.)
دانشجویانی که به هر دلیل (مثل تغییر مقطع روزانه به شبانه) برای برخی ترم‌هایشان هزینه پرداختند، مبلغ آن ترم‌ها از هزینه کل آزادسازی مدرک تحصیلیشان کم می‌شود.(مثلا دانشجویی از ترم ۵ شبانه شده و هزینه بقیه ترم‌هایش را تا پایان تحصیل می‌پردازد، این دانشجو برای آزادسازی مدرک تحصیلی خود فقط باید هزینه ۴ ترم اول خود را که روزانه محسوب می‌شد، بپردازد.)
دانشجویان که خواستار آزادسازی مدرک تحصیلی به روش پرداخت مستقیم هزینه تحصیل هستند ، باید توجه داشته باشند که ابتدا قبل شروع مراحل آزاد کردن مدرک خود باید به صورت کامل با دانشگاه تسویه حساب کرده و هیچگونه بدهی‌ای نداشته باشند.
تحصیل در مقاطع بالاتر (دکتری یا کارشناسی ارشد) در دانشگاه های سراسر نوبت روزانه مشکلی برای آزاد کردن مدرک از طریق پرداخت هزینه تحصیل ایجاد نمی‌کند. البته برای آزاد کردن مقطع بالاتر مثل ارشد و دکتری باید مدرک مقطع پایین تر (کارشناسی) نیز آزاد باشد ولی برای آزاد کردن مقطع پایینتر به مدرک مقطع بالاتر نیازی نیست.
درباره اپلای برای ارشد، اپلای برای دکتری و تغییر رشته در اپلای بخوانید.
آزادسازی مدرک تحصیلی با کاریابی بسیار نسبت به روش پرداخت هزینه تحصیل کم هزینه‌تر بوده ولی به نسبت زمانبرتر است. پسرها در این روش باید تکلیف سربازیشان روشن شده باشد. بدین صورت که کارت پایان خدمت را به همراه داشته باشند. (معافیت تحصیلی مانند روش پرداخت هزینه تحصیل به کار نمی‌آید.)
به دلیل تغییر مداوم قوانین موجود وزارت کار و وزارت علوم برای روش آزادسازی مدرک تحصیلی با نبود کاریابی، بیشتر متقاضیان با مشکلاتی روبرو می‌شوند. فرد متقاضی نباید در مقاطع بالاتر در دانشگاه‌های سراسری نوبت روزانه مشغول به تحصیل باشد.
یکی دیگر از موارد مهم در روش آزادسازی مدرک تحصیلی با کاریابی به این صورت است که نباید قبل از گرفتن نامه نبود کاریابی برای متقاضی بیمه‌ای رد شده باشد. یکی دیگر از قوانین تازه برای آزادکردن مدرک تحصیلی خود با دریافت نامه نبود کاریابی بدین صورت است که هر فرد بعد از فراغت از تحصیل فقط ۶ ماه فرصت دارد که به کاریابی‌ها مراجعه کند و تقاضای خود را ثبت نماید.
بدین معنا که فاصله تاریخ تقاضای کار با فراغت نباید بیشتر از ۶ ماه باشد.(البته برای پسرها این مورد از تاریخ صدور کارت پایان خدمت محاسبه می‌شود.) تقاضای فرد متقاضی باید ۶ ماه در کاریابی بماند و سپس نامه نیافتن کار از سوی کاریابی را می‌تواند دریافت کند.
برای یافتن آدرس کاریابی‌های مورد تایید وزارت کار به سایت وزارت کار و رفاه اجتماعی قسمت کاریابی به آدرس https://karyabi.mcls.gov.ir مراجعه کنید. ترجیحاً نزدیکترین کاریابی را انتخاب کنید.
باید نامه دریافتی از کاریابی را به وزارت کار و رفاه اجتماعی برده و آن را تایید کرد. برای تایید این نامه به همراه داشتن مدرک موقت الزامی است. ( البته برخی از کاریابی‌ها هنگام ثبت تقاضا برای یافتن نیز کار مدرک موقت فرد را می‌خواهند.) نامه تایید شده توسط وزارت کار تنها یک ماه اعتبار دارد و باید در نظر داشت که پس از دریافت آن، مراحل بعدی از جمله ثبت نام در سامانه سجاد را سریع انجام داد.
با ثبت نام در سامانه سجاد وزارت علوم و گرفتن تاییدیه، می‌توان نامه لغو تعهد خدمت را پرینت گرفت. با نامه لغو تعهد خدمت و بقیه مدارک لازم ( با مراجعه به سایت دانشگاه خود از مدارک مورد نیاز آگاه شوید.) به دانشگاه مراجعه کرده و درخواست دانشنامه رسمی بدهید. (برای برخی از دانشگاه‌ها به صورت اینترنتی باید درخواست دانشنامه را ثبت کرد.)
روش آزاد کردن مدرک تحصیلی خود با سابقه بیمه، کم دردسرترین روش است. در این روش هیچگونه هزینه‌ای بر دوش فرد متقاضی نیست. فقط باید توجه داشت که از لحاظ زمانبری فرد متقاضی باید برابر تحصیل خود، خدمت کند. (باید به این نکته که در مقدمه ذکر شد، توجه کرد که این مدت بستگی به منطقه قبولی دارد.) بعد از سپری کردن مدت تعهد خدمت خود می‌توان با ارائه بیمه کاری، مدرک تحصیلی خود را آزاد کرد.
البته این نکته قابل ذکر است که هرکسی حتی یک روز بیمه کاری داشته باشد از تعهد خدمتش به همان میزان کاسته می‌شود. برای نمونه فردی دارای ۶ سال تعهد کاری است، بدین صورت که تعهدش شامل ۴ سال لیسانس و ۲ فوق لیسانس است، فرد مذکور ۵ سال سابقه کار با بیمه دارد و خواستار آزادسازی مدرک تحصیلی خود است.
این مدت بیمه، کل تعهد دوره لیسانس و نصف تعهد کارشناسی‌ارشد فرد را پوشش می‌دهد. فرد می‌تواند با استفاده از بیمه کاری، مدرک کارشناسی خود را آزاد کرده و با پرداخت نصف هزینه مدرک فوق لیسانسش، آن مدرک را نیز آزاد کند. فقط باید توجه داشت که داشتن اشتغال در حین تحصیل در دوره روزانه برای آزاد کردن مدرک به کار نمی‌آید.
در صورت داشتن کار آزاد تاریخ صدور پروانه کسب مدنظر است. افرادی که سربازی خود را تمام کرده‌اند، با پرداخت حق بیمه خود می‌توانند مدت خدمت خود را به بیمه کاری اضافه کنند. در آخر باید مانند مراحل پیش در سامانه سجاد وزارت علوم ثبت نام کرد و گزینه انجام کار را وارد کرد.
